ما در تنظیم سیستم عصبی، تاکید بر 5 حس بیرونی، که اطلاعات از بیرون به مغز میرسید و 3 حس درونی که اطلاعات از داخل بدن به مغز میرسد، حرف میزنیم. در این وبلاگ، در مورد حس ششم میگوییم.
حس ششم یا حس عمقی به توانایی بدن برای درک موقعیت نسبی بخش‌های مختلف بدن و شدت تلاش عضلانی که در حین حرکت استفاده می‌شود، گفته می‌شود. به عبارت دیگر، پروپریوسپشن توانایی بدن است برای دانستن اینکه در فضا کجا قرار دارد، به همراه حس موقعیت، مکان، جهت‌گیری و حرکت آن. این حس از گیرنده‌هایی در عضلات، گوش داخلی، مفاصل و پوست به مغز ارسال می‌شود که اطلاعاتی در مورد حرکت آنها می‌دهند. این نوع حس به لمس نیز مرتبط است و به آن کینستزی نیز گفته می‌شود. پروپریوسپشن نقش مهمی در بسیاری از حرکات ما ایفا می‌کند.
برای درک حس پروپریوسپشن، چشمان‌تان را ببندید و دستان‌تان را به سمت جلو دراز کنید. حالا بازوها و دستان‌تان را حرکت دهید. حتی با چشمان بسته، می‌توانید حدس بزنید که دستان‌تان چقدر به بدن‌تان نزدیک یا دور هستند؟ این همان حس پروپریوسپشن است!
پروپریوسپشن یا حس موقعیت بدن، به ما کمک می‌کند تا بدون نگاه کردن، بدانیم هر قسمت بدن‌مان کجاست. این حس باعث می‌شود بتوانیم موقعیت اعضای بدن نسبت به یکدیگر را درک کنیم و در نتیجه مهارت‌های هماهنگی حرکتی‌مان قوی‌تر شوند. همچنین مشخص می‌کند که هنگام گرفتن، فشار دادن، کشیدن یا بلند کردن اشیاء، چه مقدار نیرو باید به کار ببریم.
در سال‌های اولیه زندگی، حس پروپریوسپشن در حال رشد ما نقشه‌ای ذهنی از موقعیت اعضای بدن‌مان ایجاد می‌کند. بینایی در کمک به پروپریوسپشن نقش دارد، اما لازم نیست اعضای بدن‌مان را ببینیم تا بدانیم کجا قرار دارند.
چرا حس ششم مهم است؟
پروپریوسپشن در بسیاری از حرکات روزمره نقش اساسی دارد. برای مثال، در هنگام راه رفتن یا دراز کردن دست برای برداشتن یک شیء، پروپریوسپشن به ما کمک می‌کند تا بدانیم بدن‌مان در کجا قرار دارد و چگونه باید حرکت کنیم تا تعادل‌مان را حفظ کنیم. این حس به ما کمک می‌کند تا مفاصل‌مان را در تمام دامنه حرکت طبیعی خود به کار ببریم و از آسیب‌دیدگی جلوگیری کنیم. همچنین در انجام حرکت‌های انفجاری و هیجان‌انگیز مثل پرش، خم شدن یا دویدن، پروپریوسپشن نقش بسزایی دارد.
اختلالات مرتبط باحس ششم
پروپریوسپشن می‌تواند تحت تأثیر اختلالات مختلف قرار گیرد که منجر به مشکلاتی در تعادل، هماهنگی و وضعیت بدن می‌شود. برخی از این اختلالات شامل:
- اسکلروز چندگانه (Multiple Sclerosis): این بیماری بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد و آسیب به غلاف میلین می‌تواند پروپریوسپشن را مختل کند و باعث مشکلاتی در تعادل و هماهنگی شود.
- فلج مغزی (Cerebral Palsy): فلج مغزی به علت آسیب به مغز، معمولاً پیش از تولد یا در حین تولد، ایجاد می‌شود و می‌تواند بر پروپریوسپشن تأثیر بگذارد و مشکلاتی در تعادل و هماهنگی ایجاد کند.
- مالفرمیشن کیاری (Chiari Malformation): این اختلال مادرزادی در استخوان‌های جمجمه و ستون فقرات رخ می‌دهد و می‌تواند به مغز و نخاع فشار وارد کرده و مشکلاتی در پروپریوسپشن و تعادل ایجاد کند.
- سندرم اندام فانتوم (Phantom Limb Syndrome): در این وضعیت، افراد پس از از دست دادن یک اندام، همچنان احساس حضور آن را دارند. این اختلال به دلیل اختلال در ارتباط مغز و گیرنده‌های پروپریوسپشن در اندام قطع‌شده است.
تمرینات پروپریوسپشن برای کودکان
برای کودکان، فعالیت‌های مختلفی وجود دارد که می‌تواند به تقویت پروپریوسپشن کمک کند:
فشار دادن و کشیدن اشیاء: مانند فشار دادن سبد سنگین یا کشیدن واگن.
پرش و جست و خیز: بازی‌هایی مثل هوپ‌اسکات یا استفاده از توپ هیپیتی‌هاپ.
پیچاندن کودک در یک پتو یا حوله: این فعالیت به تقویت حس پروپریوسپشن کمک می‌کند.
حمل اشیاء سنگین: مانند خریدهای روزانه یا کوله‌پشتی.
کارهای سنگین مثل جاروب کردن یا شخم زدن: این فعالیت‌ها به تحریک گیرنده‌های پروپریوسپشن کمک می‌کنند.
تمرینات پیشنهادی برای تقویت پروپریوسپشن و تنظیم سیستم عصبی
تمریناتی که پروپریوسپشن را تقویت می‌کنند، می‌توانند به تنظیم بهتر سیستم عصبی کمک کنند. در اینجا چند تمرین برای تقویت پروپریوسپشن و بهبود عملکرد سیستم عصبی آورده شده است:
- ایستادن روی یک پا: این تمرین به بهبود تعادل و هماهنگی سیستم عصبی کمک می‌کند و اطلاعات پروپریوسپشن بیشتری به مغز ارسال می‌کند.
- راه رفتن از پاشنه به نوک انگشتان پا: این حرکت کمک می‌کند تا حس تعادل و آگاهی از موقعیت بدن تقویت شود.
- تمرینات کششی و تقویتی برای عضلات بدن: این تمرینات می‌توانند به بهبود ارتباط بین سیستم عصبی و عضلات کمک کنند و تنظیم بهتری از وضعیت بدن فراهم کنند.
- انجام حرکت‌های پیچشی و انعطاف‌پذیری: این حرکات به تقویت پروپریوسپشن کمک کرده و باعث افزایش انعطاف‌پذیری و هماهنگی حرکتی می‌شود.
- تمرینات ورزشی با چالش‌های تعادلی: مثل استفاده از توپ‌های ژله‌ای یا پدهای تعادلی که به تقویت سیستم عصبی و پروپریوسپشن کمک می‌کنند.
ما در تنظیم سیستم عصبی و تمرینات پلی واگال، بر استفاده از کاهش یا افزایش ورودی حس ششم برای ایجاد حس امنیت در بدن استفاده میکنیم.
دیدگاه خود را بنویسید